aslında arasındaki farkı anlamak işin önce kasttan başlamak lazım. oradan level level düşelim. toplu yazmış olayım.
kast ve
doğrudan kast: fiilin; doğrudan doğruya bir zarar meydana getireceğinin farkında olunmasıyla, zarar meydana getirme iradesiyle gerçekleştirilmesidir. örnek: uzun süredir aradığınız bir adam var. arabada gidiyorsunuz. adamı da sokakta yayayken gördünüz. aracı üzerine sürüp adamı ezdiniz. burada kast vardır. bunu zaten ebem de biliyor geçelim olası kast'a o zaman.
olası kast: fiilin suç oluşturma ihtimalinin farkında olunması, ortaya çıkacabilecek zararın kabullenilmesi ve fiilin tüm olasılıklar dâhilinde sürdürülmesidir. doğrudan doğruya zarar verme amacı ile hareket etmez zarar veren/şüpheli/sanık ancak ortaya çıkacak zararı da umursamaz, olursa olsun der. kastta amaç zarar vermek iken burada amaç zarar vermek değildir. zararın/suçun gerçekleşme ihtimali varken filin icrai işlemlerine son verilmemesidir. burada büyülü kelime öngörmek ve umursamamak. kişi sonuçları öngörüyordur ancak suçun gerçekleşme ihtimalini göze alarak hareketini sürdürür. örnek: uzun süredir aradığınız yukarda ezdiğiniz adam var ya. o öndeki araçta gidiyor, ölmemiş. gördün plakadan tanıdın. o da seni gördü gaza bastı gidiyor. 10 metre geriden takiptesin. kırmızıya yaklaştınız sarıdan kırmızı döndü ışıklar. bizim adam kırmızıda geçti. yayalar da yola adım atıyor artık. durursan bizim adam kaçacak. durmuyorum aq diyosun. yayalar yola çıkıyo. ama adam da kaçıyo. sen de frene falan basmıyosun, gidiyorsun, kimseye vurmasam bari diyerek. ama birisi çıkarsa da ezilecek. bu ikilemde birisini ezilme ihtimali olmasına rağmen durmadın ve yaya geçidinden geçerken seni fark etmemiş bir yayaya çarptın. işte bu olası kast oluyor. kafa karışıklığı varsa şunu da eklemek gerekiyor. suçun olası kast kapsamında değerlendirilebilmesi için icrai işlemleri kendi özgür iradesi dışında tamamlayamamış olması gerekir. yani suç teşebbüs aşamasında kalmışsa bunun sebebi vazgeçmesi değil bir sebeple engellenmiş olmasıdır.
bilinçli taksir: burada ise kişi neticeyi yine olası kastta olduğu gibi öngörmektedir. o andaki şansına, yeteneğine güvenerek bir kural ihlali yapar. ancak şansına suç oluşur. olası kast ile en ayırt edici yönü ise burada olası kastta olan suç oluşursa oluşsun umursamamazlığı yoktur. bilinçli taksirde kişi sonucun ortaya çıkmasını istememektedir. burada olsbilecekleri öngördüğünü ancak istemediğini dile getirdiğimiz kişi; suçun ortaya çıkmasını "ummamaktadır" diyebiliriz. olası kastta ise "umursamamaktadır" diyoruz. arasındaki benzerlik öngörmek. ikisinde de kişi yaptığı eylem neticesinde suç oluşabileceğinin farkındadır. burada kişi dikkat ve özen yükümlülüğünü yerine getirmiyordur. örnek: olası kasttaki örnekten devam edelim. öndeki araç kırmızıda geçti. biz de geçeriz diyoruz. ayrıca göz ucuyla yayalara bakıyoruz. ki burada çok iyi araba sürüyoruz ve yol boş yani kimse çıkmaz önümüze bas geç diyoruz kendimize. derken birisi yola doğru geliyor. frene basıyoruz, çarpmamak için aracı sola kırayım diyoruz ama yaya bizi geç farkediyor üstümüze üstümüze yürüyor ve kurtaramayıp çarpıyoruz. işte bu bilinçli taksir oluyor. burada öngörümüz mevcut, özen yükümlülüğü olan trafik kurallarına uymuyoruz ve son şart olan suçun gerçekleşmemesi için de elimizden geleni yapıyoruz. aslında becerimize, şansımıza güvenerek sonucun gerçekleşmeyeceği ihtimalini ümit ediyoruz.
basit/
bilinçsiz taksir: burada ise diğerlerinden farklı olarak kişi neticeyi öngörmemektedir. dolayısıyla neticenin gerçekleşmesini isteyip istememesi mevzubasih değildir. kişi aslında objektif olarak dikkat edilmesi gereken bir kurala yeterli özeni göstermemiştir ve neticede zarar meydana gelmiştir. hep arabadan gittik.
örnek: kişi aracının rutin bakımına gitmemiştir. ki bakım zamanı henüz gelmiştir ama parası yoktur o ara. biraz daha süreyim maaşı alayım da haftaya giderim, zaten araçta tek bir sıkıntı yok diyor. ve o günlerde şu yukarda başımıza tonla iş açan hıyarı görüyor. neyse bunu takip ediyor derken araçtan garip sesler geliyor ve frenler tutmuyor o ara araç yayaya çarpıyor. önemli olan burada kişimiz: objektif olarak yani herkesin dikkat etmesi gereken bir konuda yeterli özeni göstermiyor. ancak bu ihmalin bu tip bir netice meydana getireceği de aklının ucundan bile geçmiyor.
yargıtay, kanun ve içtihat metinleri aşağı yukarı bu şekilde ve ortak noktadalar.