tasfiye-i rüteb kanunu : osmanlı impartatorluğu döneminde 5 ocak 1909'da yayınlanan ve büyük yankılar uyandıran, rütbelerin kaldırılması yasasıdır.

tam adı, tensikat ve tasfiye-i rüteb-i askeriye kanunu'dur.

bu kanun ikinci meşrutiyet devriminden sonra, asker-sivil, bütün memurlar arasında muhtelif tarihlerde yapılan büyük personel düzenlemelerini, yaş haddiyle görevden almaları ve bilhassa abdülhamid devrinde haksız yere verildiğine inanılan nişanların/rütbelerin geri alınması gibi unsurları içerir.

bu kanunun önemli bir sonucu, boşalan kadroların yeni istihdam imkânları yaratması, ittihat ve terakki cemiyeti'nin öteden beri güvensizlikle baktığı bâbıâli ve devlet bürokrasisine, yeni ve genç kadroların atanabilmesi olmuştur.

kanunla bir bakıma istibdat devri bâkiyesi sayılan zabtiye nezareti ilga edilmiş ve yerine, fransadaki gibi, dahiliye nazareti'ne bağlı ve yine fransızca'sının tercümesiyle, emrullah efendi'nin isim babalığını yaptığı emniyet-i umumiye müdüriyeti kurulmuş ve yeni başlayan çok fırkalı siyasî hayatın bir gereği olarak ilk defa siyasî şube ihdas edilmişti.

tasfiye-i ruteb kanunu dolayısıyla bir çok subayın rütbesi indirilmiştir. örneğin cemil topuzlu'nun mareşal olan rütbesi albaylığa, fevzi çakmak'ın albay olan rütbesi binbaşılığa çekilmiştir. cemil topuzlu bu hareket üzerine ordudan istifa ederken, fevzi çakmak 5 sene sonra eski rütbesine kavuşabilmiştir.

tasfiye i ruteb kanunu ile rütbesi indirilen subaylardan biri de çanakkale ve kurtuluş savaşlarının önemli isimlerinden cevat paşadır. ilk olarak 1906 yılında korgeneral olan cevat paşa'nın rütbesi, 1909'daki tasfiye i ruteb kanunu ile yarbay rütbesine indirilmiştir.

aynı rütbeye gelmesi 9 sene sürecek olan cevat paşa 1918 yılında tekrar korgeneral olmuş, 1935 yılında orgeneral rütbesinde iken yaş haddinden emekliye ayrılmıştır.

(bkz: cevat çobanlı)

o dönem ekşi sözlük olsaydı (bkz: mirliva olan rütbemin binbaşılığa indirilmesi rezaleti) diye birsürü başlık görürdük.