arkadaşlar sizlere star wars'ın hem yayın tarihi olarak, hem kronolojik olarak hem de kronolojiyi daha da pekiştirebilmeniz için kronolojinin de suyunu sıkabileceğiniz bir izleme listesi oluşturdum. ayrıca okumayı sevenler içinde ayrı bir okuma listesi sıkıştırıyorum en alta. öncelikle şu konuyu bir açıklığa kavuşturalım:

yayınlanma sırasıyla gitmenin avantajları:

1. george lucas ve diğer yapımcıların hikâyeyi seyirciye nasıl sunmak istediklerini görürsün.
2. ilk üçleme (1977–1983) ve sonrasında gelen üçlemelerdeki büyük sürprizler (ör. vader’ın kimliği) bozulmaz.
3. efektler, oyunculuk ve çekim tekniklerinin zamanla nasıl geliştiğini deneyimlemek keyifli olur.

dezavantajları:

1. hikâyedeki bazı olaylar ve karakter geçmişleri sonradan açıklanır; bu biraz zaman çizgisi karmaşası yaratabilir.
2. kimlere uygun? (star wars’u ilk kez izleyen ve “spoiler yemeden” sürprizleri yaşamak isteyenler.)

kronolojik (hikâye) sırasıyla gitmenin avantajları:

1. olaylar tamamen zaman çizgisine göre ilerler, karakter gelişimlerini net bir şekilde izlersin.
2. politik arka plan, jedi’ların çöküşü ve imparatorluk’un yükselişi daha net oturur.

dezavantajları:

1. ilk üçlemedeki bazı ikonik sürprizler daha baştan ortaya çıkar.
2. görsel kalite ve efektler eski-yeni-eski şeklinde gidip geldiği için atmosfer biraz dağılabilir.
3. kimlere uygun? (daha önce star wars izlemiş veya spoiler’lardan rahatsız olmayan, hikâyeyi tarihsel akışında anlamak isteyenler.)

şimdi sizlere yayın (çıkış) sırasına göre izleme listesini paylaşacağım (2025 itibarıyla):

1. bölüm ıv – yeni bir umut (1977)
2. bölüm v – imparator’un dönüşü (1980)
3. bölüm vı – jedi'nin dönüşü (1983)
4. bölüm ı – gizli tehlike (1999)
5. bölüm ıı – klonların saldırısı (2002)
6. star wars: the clone wars (animasyon dizi) (2008–2020)
7. bölüm ııı – sith’in intikamı (2005) — sıralamada animasyon yoğunluğuna göre değişebilir
8. rogue one: bir star wars hikayesi (2016)
9. bölüm vıı – güç uyanıyor (2015)
10.bölüm vııı – son jedi (2017)
11. solo: bir star wars hikayesi (2018)
12. bölüm ıx – skywalker’ın yükselişi (2019)
13. star wars: resistance (animasyon dizi, 2018–2020)
14. the mandalorian (2019–)
15. the book of boba fett (2021–2022)
16. obi-wan kenobi (2022)
17. andor (2022–)
18. ahsoka (2023–)
19. skeleton crew (2023–)
20. star wars: young jedi adventures (2023)
21. star wars: visions (animasyon, 2021–2023)
22. the acolyte (2024)

star wars kronolojik izleme sırası - yüksek cumhuriyet dönemi (episode ı’den 200 yıl önce):

1. young jedi adventures (2023–, animasyon – çocuklar için, ama dönem bilgisi açısından önemli)
2. the acolyte (2024–, canlı aksiyon) – jedi düzeni’nin karanlık tarafla ilk karşılaşmaları

cumhuriyet’in yükselişi:

3. tales of the jedi – dooku ve genç qui-gon jinn, ayrıca genç ahsoka hikâyeleri
4. episode ı – the phantom menace (gizli tehlike)
5. episode ıı – attack of the clones (klonların saldırısı)

klon savaşları dönemi:

6. star wars: the clone wars (film, 2008)
7. star wars: the clone wars (dizi, 2008–2020) — 7 sezon
8. öneri: final sezonu, episode ııı ile paralel biter.
9. episode ııı – revenge of the sith (sith’in intikamı)

imparatorluk’un yükselişi:

10. the bad batch (2021–, animasyon – klonların savaş sonrası maceraları)
11. obi-wan kenobi (2022) – episode ııı’ten 10 yıl sonra
12. solo: a star wars story (2018)
13. andor (2022–) – rogue one’dan 5 yıl önce başlar, isyan’ın tohumları
14. rogue one: a star wars story (2016) – direkt episode ıv’e bağlanır

orijinal üçleme (galaktik iç savaş):

15. episode ıv – a new hope (yeni bir umut)
16. episode v – the empire strikes back (imparator’un dönüşü)
17. episode vı – return of the jedi (jedi’nin dönüşü)

yeni cumhuriyet dönemi:

18. the mandalorian (2019–) – episode vı sonrası 5 yıl
19. the book of boba fett (2021–2022) – mandalorian s2 sonrası
20. ahsoka (2023–) – mandalorian evreni içinde devam
21. skeleton crew (2024–) – yeni cumhuriyet döneminde geçen gençlik macerası

direniş ve ilk düzen dönemi:

22. star wars: resistance (2018–2020) – episode vıı öncesi ve sonrası
23. episode vıı – the force awakens (güç uyanıyor)
24. episode vııı – the last jedi (son jedi)
25. episode ıx – the rise of skywalker (skywalker’ın yükselişi)

ekstra – kanon dışı / antoloji yapımlar:

1. star wars: visions – farklı stüdyolardan anime tarzı bağımsız hikâyeler (dilediğin yerde izleyebilirsin)
2. tales of the empire – (2024, animasyon) thrawn ve morgan elsbeth odaklı, ahsoka ile mandalorian arasına yerleşir.

şimdi diyeceksin ki '' kardeşim ben olayları tamamen ilmek ilmek anlamak için sezonları bile karıştırırım ve kronolojiyi beynime yazarım''. hay hay kardeşim:

star wars kronolojisinin en detaylı rehberi :

yüksek cumhuriyet (episode ı'den önce):

1. young jedi adventures - yüksek cumhuriyet dönemine ısınma. (isteğe bağlı; çocuk odaklı ama dönem tanıtımı için faydalı.)
2. the acolyte - yüksek cumhuriyet'in sonu; karanlık tarafın yükselişine dair kritik ipuçları.
3. tales of the jedi - dooku ve genç ahsoka kısa öyküleri; episode ı/ıı öncesi dönemi anlamayı kolaylaştırır (antoloji).

cumhuriyet’in yükselişi (klon savaşları):

4. episode ı - the phantom menace (gizli tehlike) - her şeyin başlangıcı.
5. episode ıı - attack of the clones (klonların saldırısı) - savaşın fitili.
6. the clone wars (2008 film) - dizinin başlangıç perdesi.
7. the clone wars s1
8. the clone wars s2
9. the clone wars s3
10. the clone wars s4
11. the clone wars s5
12. the clone wars s6
13. the clone wars s7 - final sezon; episode ııı ile paralel olaylar var, ama akış için önce s7'yi bitir.
14. episode ııı - revenge of the sith (sith'in intikamı) - cumhuriyet'in çöküşü; imparatorluk doğar.

imparatorluk'un yükselişi (order 66 sonrası):

15. the bad batch s1 s2 s3 - order 66 sonrası klonların hikâyesi.
16. obi-wan kenobi - episode ııı'ten ~10 yıl sonrası; obi-wan'ın sürgündeki dönemi.
17. solo: a star wars story - han'ın gençliği; imparatorluk dönemi yeraltı dünyası.

isyan'ın doğuşu (rogue one ve episode ıv'e giden yol):

18. andor s1 (ve s2 mevcutsa) — isyan kıvılcımı; *rogue one*'a giden kişisel yol.
19. star wars rebels s1 s2 s3 s4 - lothal hücresi; isyan'ın örgütlenmesi.
20. rogue one: a star wars story - doğrudan episode ıv'e bağlanır.

galaktik iç savaş (orijinal üçleme):

21. episode ıv - a new hope (yeni bir umut)
22. episode v - the empire strikes back (imparator'un dönüşü)
23. episode vı - return of the jedi (jedi'nin dönüşü)

yeni cumhuriyet dönemi (episode vı sonrası):

24. the mandalorian s1 s2 s3 - yeni cumhuriyet devrinde sınır bölgeleri.
25. the book of boba fett - mandalorian s2 sonrasını tamamlar (özellikle mando 2.5 gibi düşünebilirsin).
26. tales of the empire (kısa seri) - barriss offee & morgan elsbeth odaklı; ahsoka'ya giden bağlam için burada izlemek iyi.
27. ahsoka s1 - thrawn hattı ve sürgündekilerin dönüşü; mando zaman çizgisine paralel.
28. skeleton crew s1 - yeni cumhuriyet'te genç bir ekibin macerası (mando evrenine paralel).

ilk düzen ve direniş (sequel dönemi):

29. star wars: resistance s1 - episode vıl'ye doğru zemin hazırlar.
30. episode vıı - the force awakens (güç uyanıyor)
31. episode vııı - the last jedi (son jedi)
32. star wars: resistance s2 - vııı sonrası gelişmeleri takip eder.
33. episode ıx - the rise of skywalker (skywalker'ın yükselişi)

opsiyonel:

34. star wars: visions (s1-s2...) - kanon dışı bağımsız kısa filmler; istediğin yerde izleyebilirsin.

ödül içerik okuma listesi:

1. light of the jedi – high republic serisinin başlangıcı, galaksinin altın çağını tanıtır.
2. master & apprentice – qui-gon ve obi-wan’ın geçmişi, karakter derinliği için harika bir giriş.
3. dooku: jedi lost – dooku sevgisini, onun jedi düzeni’nden kopuşunu anlatır.
4. queen’s peril › queen’s shadow – padmé amidala’yı siyasi bir perspektiften tanıtır.
5. dark disciple – clone wars evreninden unutulmuş ama zengin bir anlatı.
6. thrawn › thrawn alliances › thrawn: treason (üçleme olarak) – thrawn’ın yükselişi ve stratejik zekâsı.
7. lost stars – özgün üçlemeyle paralel, duygusal bir bakış açısı.
8. bloodline – leia’yı politik ve güçlü bir figür olarak yeniden konumlandırır.
9. matthew stover – episode ııı: revenge of the sith (novelizasyon) – anakin’in trajik düşüşünü etkileyici bir şekilde detaylandırır.

bu listeler her sene çıkan yeni içeriklere göre güncellenecektir. merak etmeyiniz. gönül rahatlığıyla takip edebilirsiniz.

son olarak aklında bir soru işareti olanlar yeşillendirebilir. iyi seyirler.

edit: satır araları azaltıldı.
edit2: eksik içerik düzeltildi.

star wars sinema tarihindeki en kült yapımlardan biridir. 1977'de ilk kez beyaz perdeye yansıtıldığında belki de bu kadar büyük hikayeye dönüşeceğini kimse tahmin etmiyordu. peki george lucas rüyalarında neler gördü de böyle bir yapıtı bize sundu; isterseniz bu yapıtı biraz söküp lucasın esin kaynakları üzerine düşünelim.

lucasdaki ilk kıvılcım belki de uzay çağı dediğimiz olgunun ortaya çıkmasıyla başladı. yani 4 ekim 1957'de sovyetlerin sputnik 1'in fırlatılmasıyla başlayan daha sonra abd ile aralarında bir yarışa dönüşen ve 1975'te apollo ve aya ayak basılmasıyla tamamlanan bu yarış. işte bu uzay çağı dediğimiz olgu insanlarda yeni bir bakış açısı yaratarak bilimkurgu dediğimiz edebiyatın yeşererek altın çağına girmesini sağladı.

yazarlar ya da yaratıcılar artık sadece fantastik maceraları değil, aynı zamanda uzayın toplumsal, felsefi ve politik öngörülerini veya toplumdaki anlamlarını da işlenmeye başladı. özellikle abd’de ısaac asimov, arthur c. clarke, ray bradbury gibi isimler yapıtlarıyla ön plana çıktı. neyse tekrar lucasa dönecek olursak ilk kıvılcım atılmıştı ve bunu gerçekleştirmek için güney kaliforniya üniversitesi'nin sinema okuluna gitti o dönem öğrenciyken elektronik labirent: thx 1138 4eb isimli bir kısa film yaptı.

sosyal bilim kurgu olan bu kısa film bir star wars^* olmasa da film sadece eleştirel bir başarı elti ve hatıralarda kaldı diyebilirim. devam edecek olursak en etkilendiği ana unsurlardan biride joseph campbell'ın bin yüzlü kahraman kitabının kendisidir.

--- spoiler ---

çünkü...
bir kahraman , sıradan dünyadan doğaüstü harikalar diyarına doğru yola çıkar: orada muhteşem güçlerle karşılaşılır ve kesin bir zafer kazanılır: kahraman, bu gizemli maceradan, diğer insanlara iyilikler bahşetme gücüyle geri döner.
--- spoiler ---

campbell'ın teorisi çok çeşitli modern yazar ve sanatçılar tarafından bilinçli olarak uygulandı. film yapımcısı ve yazar george lucas da bu kervana girerek, campbell'ın mitolojideki teorisini ve yıldız savaşları filmleri üzerindeki etkisini kabul etti diyebilirim.

diğer bir esin kaynağı ise; star wars evrenine aşık olan kişiler hemen anlamışlardır diye konuya direkt girerek 2. dünya savaşı ve naziler diyorum. en göz önünde olan askerler ve üniformalarla konuya başlayacak olursak star wars evrenindeki stormtrooper adı verilen askerler doğrudan almanca sturmtruppen’den gelir. nazi almanyası ve özellikle 1. dünya savaşı’nda kullanılan özel saldırı birlikleri de o dönemde bulundukları imparatorluğa hizmet ediyorlardı.

yine filmde imparatorluk subaylarının gri-yeşil üniformalarına, şapkalarına ve omuz apoletlerine baktığınızda, aklınızda birden nazi subaylarımı lan bunlar diye bir iç ses yükselebiliyor. ayrıca filmde bol miktarda büyük yürüyüş sahnelerinde düzenli hatlar, tek tip disiplin ve militarist estetik göze çarpmaktadır ve nazi geçit törenleri ile neredeyse aynıdır.

filmdeki palpatine karakteri hitler figürünü bize yansıtmaktadır ve yeni düzen (new order) söylemi de hitler’in yeni reich anlayışına çok benzerlikler göstermektedir. tabii ki bu kadar benzerlik olduğunda film içindeki politik konular ve felsefelerde benzeyecektir, yani filmdeki cumhuriyet’ten imparatorluk’a geçiş süreci aynı o dönemki weimar cumhuriyeti’nden nazi diktatörlüğüne geçişi gibidir. belki de lucas zaten 1970’lerde bunu özellikle yapıyordu belki de aklında şusoru mevcuttu eğer hitler galaksiyi ele geçirseydi biz bu durumu nasıl görürdük?

şimdi en çarpıcı yere geliyoruz bence; jedi'lar ve sith'ler konusuna. çünkü lucas japon sineması ve özellik akira kurosawa filmlerinden etkilenmişe benziyor. çünkü şu üç filme bakarsanız seven samurai (1954), the hidden fortress (1958), yojimbo (1961) bir çok bakış açısının aynı olduğunu görebileceksiniz. bu durum hemen japon kültürü ve samurayları akla getiriyor.

biliyoruz ki samuraylar onurlu savaşçılardı ve bushido ( savaşçı yolu) gelenekten gelmekteydiler ayrıca kuşandıkları kılıçlar onlar için kutsal bir meta sayılırdı. şimdi jedi'lara bakacak olursak onlarda silah anlayışı olarak ışın kılıcı (lightsaber) bir katana gibi görünmektedir. ayrıca onur yasası yani jedi code; bushido felsefesiyle büyük benzerlik göstermektedir. yine usta çırak ilişkisi olarak bakarsak obi-wan kenobi anakin skywalker'a akıl hocalığı yapar yani jedi master ve padawan ilişkisi mevcuttur. japon kültüründe de sensei - deshi ilişkisi mevcuttu bir sensei bildiği her şeyi öğrencisi olan deshine aktarır. yani jedi'lar birer uzay smurayıdır.

sith'lere gelecek olursak; onlar, yin–yang felsefesindeki aynı şeyin karanlık tarafını bize göstermektedir. gölgelerde çalışan, gizli entrikalar, suikastler ve görünmeyen güç kullanan bu karakterler aslında bize modern öncesi japonya ninja, shinobi adı kişileri anımsatmaktadır.

özetle: lucas, star wars’u tek bir kaynaktan değil, mitolojiden, samuray filmlerinden insanlığın bilinmezi arayışından, savaşlardan, felsefi-politik geleneklerden gelen bir kokteyle bize sundu. onun dehası, bize bu farklı unsurları modern bir mitoloji olarak dönüştürmesinde yatıyor diyebilirim.

...son.......

kaynak:1,2,3

android sözcüğünün kökeni 18. yüzyıla dayanır ve "insanı andıran" anlamı taşır. köken olarak latince bir sözcüktür.

andro + id
insan + gibi

droid sözcüğü ise ilk kez 1926 doğumlu amerikalı yazar mari wolf'un 1952 yılında yazdığı "dünyanın tüm robotları, ayağa kalkın!" isimli bilim kurgu romanında kullanılmış olup android'in kısaltmasıdır.

her iki sözcük de star wars tarafından icat edilmiş değildir ama droid sözcüğünü star wars popülerleştirmiştir.

george lucas dönemindeki bilim kurgu romanlarından epey bir apartma yapmış anlaşılan.

star wars dediğin aslında uzayda geçen koca bir siyaset kavgası. gücü eline alan, “ben artık imparatorum” deyip diktatörlüğe kayıyor; dark vader da bu işin gözü dönmüş gardiyanı gibi, acımasızlığıyla herkese korku salıyor. yani ışın kılıcı var ama mevzu bildiğin güç, iktidar ve koltuk sevdası.

insan yaşlandıkça zevkleri beğenileri değişiyor. 1977 tarihli ilk star wars filmini 80 lerde çocuk iken; 90 larda genç iken bayılarak izlerdik. 3 yıl önce en iyi sürüm indirip baktığımızda hayli süslü gösterişli içi boş bir yapım görüyoruz. darth vader sahneleri dışında acayip sıkan bunaltan bir çocuk filmi. zaten bu seride kan şiddet yok. cinsellik öpüşmeden ilerisine gitmiyor. politik alt yapı basit ve yüzeysel.ergenlere ve ergen kalan yetişkinlere hitap ediyor.

(bkz: yıldız savaşları)
(bkz: star wars episode i - the phantom menace)
(bkz: star wars episode ii - attack of the clones)
(bkz: star wars episode iii - revenge of the sith) (bkz: star wars episode 3 - revenge of the sith) (bkz: star wars revenge of the sith) (bkz: revenge of the sith) (bkz: star wars episode iii) (bkz: star wars bölüm iii - sith'in intikamı)
(bkz: star wars episode iv - a new hope)
(bkz: star wars episode v - the empire strikes back)
(bkz: star wars episode vi - return of the jedi)
(bkz: star wars episode vii the force awakens)
(bkz: star wars episode viii the last jedi)
(bkz: star wars episode ix the rise of skywalker)
(bkz: star wars the clone wars)
(bkz: rogue one)
(bkz: solo a star wars story)
(bkz: star wars the mandalorian and grogu) (bkz: star wars mandalorian ve grogu)

disney içine sıçmış olmasına rağmen lotr ile birlikte yaratılmış en sağlam fantastik evrendir.

new hope ile başlayan, prequeller ile devam eden, clone wars dizisiyle arşa çıkaran, rebels dizisi ve üstüne rogue one ile fantastik seviyelere gelmiş olan bu güzelim evrenin force awakens ile başlayan içine sıçılma hikayesine rağmen disney bu evrene clone wars'a mükemmel bir 7.sezonu getirerek, the mandolorian'ı çekerek ve en önemlisi andor (dizi) gibi bir başyapıtı kazandırmıştır.

izleme sırası için (kronolojik sıra)
episode i- the phantom menace
episode ii- attack of the clones
star wars the clone wars movie
star wars the clone wars (1.sezondan 7.sezonun son 4 bölümü hariç)
episode iii- revenge of the sith
clone wars 7.sezonun son 4 bölümü
rebels dizisi
andor (dizi)
rogue one: a star wars story
episode iv- a new hope
episode v- empire strikes back
episode vi- return of the jedi
burada tercihen mandolorian ve ahsoka dizileri izlenebilir.
episode vi'den sonra çekilmiş hiçbir star wars filmi gerçek hayranlar tarafından dahil edilmez bu listeye. o filmler aslında yok.

star wars evreni, sadece bir film serisi değil; insanlığın modern çağda kendi mitolojisini yeniden yaratma girişimidir. farkı, bunu daha önce kimsenin yapamadığı bir ölçekte yapmış olmasıdır. george lucas endüstriyi değiştirmiştir. bugünkü sinema, büyük oranda star wars'ın açtığı yoldan yürür.

sadece teknolojik değil, anlamsal olarak da bir devrimdir bu. herkesin içinde bir luke, bir vader vardır. ve bu yüzden star wars sadece bir film değil, insanın kendi içindeki çatışmasıdır.

bugün rogue one, andor, mandalorian gibi yapımlar, ta 1977'de atılan tohumun nasıl hala filiz verdiğini gösteriyor. her biri başka bir bakış açısıyla o evreni büyütüyor. bu, star wars'ın ne kadar güçlü bir zemin üzerine kurulduğunu kanıtlıyor.

kısacası star wars sinema tarihinin değil, modern insanlığın ortak bilinçaltının en büyük yaratımıdır.