abd borsasi'nda her 20-30 yilda bir gorebileceginiz boyutta bir ciddi dalgalanma olan kara sali'yi, buyuk buhran yapan, abd yasama tarihinin yirminci yuzyil'in ilk yarisinda prohibition'dan sonraki en buyuk gafi.

ismini, yasanin sponsorlari olan cumhuriyetci parti utah senatoru smoot ve oregon'dan temsilciler meclisi uyesi hawley'den almistir.

yasa ile abd'ye giren mallardaki ortalama gumruk vergisi iki katina cikartilmaktadir. daha da kotusu, bazi mallarda gumruk vergisinin belirlenme yetkisi temsilciler meclisi'nden alinip, o sektordeki sanayi temsilcilerinin eline verilmistir: yani mesela siz abd'de ananas uretiyorsunuz, kilosu 5 dolara geliyor. brezilya'da ise ananas uretiminin maliyeti kilosu 1 dolar. siz ananas ureticileri olarak ananas'a %500 gumruk vergisi uygulayarak kimsenin brezilya'dan ananas ithal edememesini sagliyor, herkesi fahis fiyata sizin ananasinizi yemeye mecbur tutuyorsunuz.

nitekim o zamanki hoover hukumeti'ni boyle psikopatca bir yasayi imzalamaya iten neden de, ciftcileri korumak geregi idi.

boyle bir korumaci yasanin gerek klasik gerekse neoklasik iktisat biliminin butun ilkelerine 180 derece ters oldugunu soylemeye luzum dahi yoktur. nitekim aralarinda neoklasik ekonomi'nin babalari irving fisher ve frank taussig'in de bulundugu (milton friedman o zaman henuz 17 yasindaydi) abd'nin onde gelen 1,028 ekonomisti yasa daha mecliste gorusulurken yasaya karsi protestolarini bir mektupla baskan hoover'a iletmistir, merak edenler
http://www.clubforgrowth.org/…ny times 05 05 30.pdf adresinde orijinal haber metnini ve tam listeyi gorebilir. (nb: halbuki bu ekonomistler bazi arkadaslarimizdan feyz almis olsalar, ilk bastan bu yasanin yaninda yer alip, sonradan ipligi pazara cikinca "aman efendim biz biliyoduk zaten bu yasanin amma kaka bisey oldugunu" diye piskin piskin gunah cikarabilirlerdi bittabii).

yasanin faturasi cok ama cok agirdir: kanada, birlesik krallik ve ingiltere'nin de aralarinda bulundugu 25 ulke, misilleme olarak amerikan mallarina uyguladiklari gumruk vergisini iki katina cikarir. amerika'nin senelik ihracati %70 oraninda azalir. hepsinden onemlisi ulkeler arasi serbest ticaret agir bir yara alir, ki bu yara ta ki 1990larda dunya ticaret orgutu kurulana dek kabuk baglayamayacaktir.

900 adet mala uygulanmıştır bu. 1930'daki büyük krizin sorumlularından birinin bu olduğu da söylenir.

iktisatçıların çoğu 1930'lardaki büyük depresyon a kısmen başkan herbert hoover tarafından 1930 yılında imzalanan smoot - hawley tarife antlaşması'nın neden olduğuna inanırlar. hoover seçimleri kazandığı takdirde abd'nin tarım gelirlerini artırmak için tarımsal ürünler üzerindeki tarifeleri yükseltme çalışmalarına 1920'de başladı. parlamento üyesi willis hawleyve senatör reed smoot toplantıları yönetti.

parlamentodan önceki görüşmelerde imalatçılar ve diğer çıkar grupları da dış rekabetten korunmayı talep ettiler. sonuç olarak, 12.000 üründen fazlasının üzerindeki tarifeler artırıldı. tarifeler hiç olmadığı kadar yüksek düzeylere çıkarıldı. (ortalama ithalat değerinin yüzde 60'ı kadar) abd tarihinde sadece iki kez tarifeler smoot - hawley dönemindeki seviyesine çıkmıştı.

başkan hoover tasarıyı imzamaladan önce 38 yabancı devlet resmi protesto yaparak, abd ürünleri üzerine yüksek tarifeler koymak suretiyle misilleme yapacakları konusunda uyardılar. 1028 iktisatçı tarafından imzalanan dilekçede, bu taslağın zararlı etkilerinden bahsediliyordu. fakat hoover yasa taslağını imzalayarak yasallaştırdı.

diğer ülkelerde tepki olarak kendi tarifelerini yükseltince, dünya ticareti çöktü. 1930 ve 1931 yılları arasında abd ithalatı yüzde 29 düşerken, ihracatı yüzde 33 azaldı. 1933 yılında dünya ticareti 1929'daki düzeyinin yaklaşık üçte biri kadardı. ticaret düzeyi düştükçe gelir ve fiyatlar da düştü. 1934'de parlamento, smoot-havley'in hatalarını düzeltmek için, karşılıklı ticaret anlaşmaları kanununu geçirdi. bu kanun başkana, abd malları üzerindeki yabancı tarifelerin indirilmesi karşılığında, abd'nin yabancı mallara uyguladığı tarifeleri azaltma yetkisi veriyordu. düşük tarifelerin uygulandığı modern dönem bu kanunla başladı. bugün abd'de tarifeler ortalama ithalat değerinin yaklaşık yüzde 5'i civarındadır.

çoğu iktisatçı, dünya ticaretinin çöküşünün ve depresyonun ortaya çıkmasının karşılaştırmalı üstünlüğe dayalı üretimden uzaklaştırılarak reel gelirin azalması sonucuna ulaşmaktadır. bazı iktisatçılarda büyük buhranın temel nedeni olarak bu tariyeyi değerlendirmektedirler.

korumacılık tarifesi.
eğer ki tarife tutmuş olsaydı, küreselleşme olgusu hiç dünyaya gelememiş olacaktı. abd kendi ayağına sıktı bu tarifeler ile. baktı ki olacak yanları yok ikili anlaşmalarla götü kurtarmaya çalıştı.
günümüzde mükerrer olması halinde daha kötü olaylarla neticelenecektir. ülkeleri değil şehirlerin entegre olduğu bir sistemi tümden ortadan kaldırmak felaketi büyütmekten başka bir şey yapmayacaktır.

29 büyük buhrana neden olan yasa. daha doğru km taşlarından biri.

100 yıl sonra tarihin yeniden tekerrür ettiğini görüyoruz. trump, ab'den yapılacak çelik ve alüminyum ithalatı %25 gümrük koydu. ab de bunun üzerine şarap ve viskiye %50 gümrük koydu. trump da dedi ki: bu gümrük vergisi derhal kaldırılmazsa, abd kısa süre içinde fransa ve ab'nin temsil ettiği diğer ülkelerden gelen tüm şarap, şampanya ve alkollü ürünlere yüzde 200 gümrük vergisi koyacak.

https://tr.euronews.com/…rgisi-getirilmesini-onerdi

amk dünya, koca bir endüstri meslek lisesine döndü. kimse yaptığı hamlelerin sonuçlarını düşünmüyor. böyle giderse yeni bir buhran, arkasından 3. dünya savaşı kaçınılmaz gibi görünüyor.

(ara: akıl fikir)

1930'da denenen gümrük tarifesi.

tarih, abd için tekerrür edecek mi, yaşayarak göreceğiz.

atatürk ansiklopedisi