+ neden şaktar?
- çünkü okunduğu gibi yazılması lazım.
+ neden mönşengıladbah değil.
- çünkü latin o.
+ peki neden latin olan okunduğu gibi yazılmamalı ya da sadece başka alfabelerden dönüşenler böyle yazılmalı?
- çünkü biz de latin alfabesi kullanıyoruz.

şakhta maden ocağı, şakhtyor ise madenci demektir.

sovyetler birliği döneminde futbol kulüplerine ideolojik ya da ekonomik temelli isimler verilirdi. çünkü bu kulüpleri sadece futbol takımı olarak değil, ideolojik işçi sınıfı kurumları gibi örgütlemişlerdi. her kulüp ismi, temsil ettiği sosyal sınıf ya da sektöre işaret ederdi.

şakhtyor adı da bu geleneğin bir parçası. madencilik olan bölgelerde kurulan takımların hepsi istisnasız bu ismi almıştır. shaktar donetsk logosunda balyoz ve kazma olması da bu yüzden. bu slav ve post sscb ülkesi takımlarının hepsinin adı neden birbirine benziyor diye merak ediyorsanız şöyle anlatayım;

dynamo - memurlar ve polis teşkilatındakiler
lokomotiv - demiryolu çalışanları
spartak - sendikalar ve sivil halk teşkilatları
cska - sovyet ordusu mensupları
torpedo - otomotiv ve endüstri sektörü işçileri
şakhtyor - madenciler

başına bu ön adlardan birisi gelir, ardına da bulundukları bölgenin adını alırlar. böyle basit bir mantığı vardır. o yüzden birden çok takımda bu ön adları görebilirsiniz. latinizasyonu da herkes kafasına göre yapmış. mesela sözlükte biz şahtar yazmışız. kendileri shaktar yazıyor. belarus takımı shakhtyor soligorsk farklı, kazakistan takımı shakhter karagandy farklı yazmış. bence türkçe doğru latinizasyonu şakhtyor olmalı. buna en yakın yazılanı da rus takımı shaktyor kemerovo.

bir de sovyet sisteminde madencilere de ekstra bir destek verilirdi zira madenler en çok ekonomik gelir sağlayan kalemdi. hangi eski sscb ülkesine giderseniz gidin mutlaka efsane bir madenci takımı vardır. mutlak surette şampiyonlukları, kupaları vardır. en çok bu takımlarla gurur duyulur çünkü madencilerin halkın gözünde sempatisi de yüksekti.

uydu devletlerdeki yerel dillerdeki isimler bile bu mantıkla koyulmuştur. mesela levski sofia da dynamo ile aynı mantıkta, iç işleri/istihbarat memurlarının takımıdır. adını bulgar kahramanı vasil levski'den almıştır. bahisçilerin adını ezbere bildiği takımlardan cherno more varna'nın önadı çornaya morya yani karadeniz demektir. bulgaristan'ın deniz kıyısındaki sanayi işçilerinin takımıdır. slav, slavia olanlar da sivil, çoğunluğunu adından da tahmin edebileceğiniz üzere slavların oluşturduğu takımlardır.

diğer post sovyet ülkelerde de hala bu ön adlara sahip bir sürü takım var. bizim adının okunuşunu latinize etmek yerine tercümesi olan kızılyıldız'ı kullandığımız takımın adı da bu adetten gelir. crvena zvezda, rusça krasnaya zvezda'dan gelir ve kızıl yıldız demektir. sonunda zvezda olan bir sürü takım vardır ama biz bu takımın adını neden dümdüz türkçeye tercüme etmişiz onu bilmiyorum. lan bunu böyle tercüme ediyorsanız diğerini de donbass madencileri olarak veya chicago bulls'ı şikago sığırları olarak çevirin değil mi? :) elbet bir sebebi vardır. sizin aklınıza gelen başka böyle adı komple tercüme edilmiş takım varsa yeşillendirin.

aslında neredeyse her sektörle ilgili bir ön ad var. mesela sanayi işçilerinin takımlarında mutlaka trud yani emek önadı olur. hatta aynı mantıkla tekstil sektörü emekçilerinin tekstilshchik ıvanovo gibi takımlar bile var. azerbaycan'da petrol işçilerinin takımı neftçi bakü gibi petrol çıkan ülkelerde bir sürü benzer isimli takım var. başında traktor olanların da hangi emek alanında çalıştığını tahmin etmek zor olmasa gerek. sovyetler birliği yıkıldı ama hala yeni takımların da benzer isimler aldığını görüyoruz. adettendir diyerek vurup geçiyorlar galiba.

--- ek notlar ---

ingiliz futbol kulüplerinin sovyetlerdeki bu adlandırma sistemiyle alakası yoktur ama bildiğiniz gibi tüm dünyada bir çok futbol takımı işçi sınıfındandır. futbol da eskiden en çok mavi yakanın ilgilendiği bir spordu. mesela sheffield wednesday, sadece çarşamba günleri maç yapan demir işçileri kulübü olduğu için adı böyle kalmıştır. bizde de adana demirspor vardır. arsenal'in woolwich silah fabrikası işçileri tarafından kurulduğunu veya liverpool'un liman işçierlinin takımı olduğunu bilmeyen yoktur. bu isimleri devlet değil kurucuları vermiştir. isimleri de kökenleriyle, amaçlarıyla veya görüşleriyle ilgili olduğu için ilginçtir. din yüzünden ayrışanları bile vardır. farz-ı misal aynı şehirin iki büyük takımı olan celtic katolik, rangers ise protestan işçilerin takımıdır.

aslında ingilizce olduğu için isimlerinden kolayca anlaşılıyor ama bir çok insan bilmiyormuş. mesela united, adı üzerinde birleşmiş demektir. newcastle east end ve newcastle west end takımlarının birleşiminden newcastle united çıkmıştır. manchester ise başka takımla birleşmedi ama halk tarafından kurulup, batmak üzereyken yörenin zenginleri tarafından kurtarılmış. bir tür fakir-zengin dayanışması olmuş. o yüzden adı manchester united olmuş.

city'nin şehir belirttiğini anlatmama gerek yok sanırım. bence aralarında en ilginci çingene kılıklı takımlardır. böyle başta kendi stadı olmayan, bi orda bi burda oynayan takımlara wanderers veya rovers diyorlarmış. wolverhampton wanderers, bolton wanderers vb. roversların en meşhur olanı tugay'ın oynadığı blackburn rovers. onun dışında yine iddiacıların bildiği doncaster rovers, bristol rovers, tranmere rovers gibi bir sürü takım var. benim favorim ise adı albion olanlar. britanya adaları’nın antik ismidir albion. o yüzden milliyetçi takımlardır bunlar. eskiden bazılarında yabancı topçu bile oynatmazlarmış. west bromwich albion en meşhurudur. bizim ferdi'nin oynadığı ise brighton and hove albion'dur.

--- ek notlar ---

yakında kulüp yönetimi halka geçecek bizim yazılışını tartıştığımız takım.

(bkz: susar mısın gerizekalı takım dağılıyor şuan)

http://en.wikipedia.org/wiki/fc_shakhtar_donetsk
http://de.wikipedia.org/wiki/schachtar_donezk
http://nl.wikipedia.org/wiki/fk_sjachtar_donetsk
http://pl.wikipedia.org/wiki/szachtar_donieck
http://it.wikipedia.org/…ki/futbol'nyj_klub_šachtar

adreslerinde görüleceği üzere, latin alfabesi kullanan her ulusun adını kendi dilindeki ses karşılığına göre yazdığı takımdır.

dünyayı şampiyonlar ligi özel programından takip eden adamın çeviribilim 101 sınavı. aynı adam neden dostoyevski'yi dostoyevsky, puşkin'i pushkin diye yazmıyoruz demez, çünkü şampiyonlar ligi özel programında yok.

fransızların chakhtar, italyanların šachtar yazdığını bilmeyen karacahillerce türkçe transkripsiyonu eleştirilen takım.
edit: italyanca'da işler biraz karışıkmış sanırım.

heyecanla takip ediyorum bu takımı. ismi üzerinden yürüyen tartışma harika ilerliyor:

a: ben cahilim. aynı zamanda malım ki yanlışı savunuyorum.
b: benim güzel cahil kardeşim, doğrusu bu.
c: doğrusunu görüyorum, yine de kabul etmiyorum. ben ayrı malım çünkü. x dilinde öyleyken bizde niye böyle.
d: doğrusu bu, bak x dilinde de senin sandığın gibi değil, kaynak.
e: ben bambaşka bir malım, x dilindeki hali de beni bağlamaz, şevçenko'nun formasında ne yazıyorsa onu görmek istiyorum ben!!!
f: aslında düşününce mantıksız gelmiyor bu hali, neticede gerçek adı y olan takıma da z demişiz. (takımın gerçek adı y değil. yanlış örnek verdiği halde olaya hak vermeye çalışan görece daha az mal bu)
g: arkadaşım f, senin verdiğin örnek de doğru değil ki.
h: neticede avusturyalıların bach dediği adama bah demiyoruz, bu da o yüzden çok saçma. (bir şeyler biliyor bu da aslında, ama gangliyonlar arasında kopukluklar var. beyin zaten bulunamamıştı)
ı: götünüzden uydurduğunuz amınızla sikiniz bok çiş at siki. (bunu mallık skalasında yerleştirmekte zorlanıyorum. mutlak mal olabilir. 0 kelvinlik mal)

okuduğunu anlamaktan aciz insanlar tarafından yazılışı eleştirilen takım. insanlar latin alfabesi kullanmayan dillerdeki özel isimlerin türkçe yazılışından bahsederken adamın verdiği örnek "borussia mönchengladbach".

bu takımın ismine ne olmuş lan, yılların esadının esed olması gibi bir şey mi bu. shakhtar olmuş şahtar. hayır herkes nasıl sözleşmiş gibi hep bir ağızdan konuşmaya başladı onu da anlamadım. arkadaşa soruyorum maç kaç kaç diye şahtar hacamat olmuş diyor, tv'yi açıyorum spiker şahtar diyor. hangi tarikatın üyesisiniz olm siz, yıllardır yaya geçidinde yayalara yol veriliri öğretemediler bu ülkede, siz bir gecede esed, şahtar nasıl takılıyonuz bilemedim.

caner'e kaner, wimbledon'a wimbledon demekten tamamen bambaska bir sey bu kulubun adinin sahtar donetsk diye yazilmasi. nedeni de inanilmaz basit, cunku ukraynalilar latin alfabesi kullanmiyor ve kril alfabesini latin harflerle yazmak icin bir transkripsiyon gerekiyor. bunu da ispanyollar shajtar, fransizlar chacktar, azeriler saxtyor diye yaparken biz de sahtar diye yapiyoruz.

götümüzden uydurulan bir kural yok yani. cok daha sistematik bir is bu yapilan. (bkz: romanizasyon), (bkz: transkripsiyon)