her iki kıtada avrupalılar tarafından işgal edilmesine rağmen kuzey amerika'nın güzey amerika'ya zenginlik, refah ve medeniyette fersah fersah fark atmasını doran acemoğlu ulusların düşüşü kitabında çok iyi izah etmiş.
özetle:

her iki kıtayı da avrupalılar işgal etmiştir ama neden kuzey amerika ülkeleri kanada ve abd daha gelişmiştir? sebebi kızılderililer.
güneyde yerliler avrupalı efendileri için çalışmayı kabul etmişler ve günümüze kadar sömürülmeye devam edilmekteler.
oysa kuzeyde işler böyle işlememiştir. kuzey yerlileri kızılderililer çalışmayı reddedip sürekli mücadele etmişlerdir. sömürgeciler mecburen avrupadan insan getirmek zorunda kalmışlar, avrupadan gelenler de hak hukuk istemişlerdir. kuzeyde kurumlar bu doğrultuda gelişmiş ve aradaki fark sürekli açılmıştır...

yani kısaca avrupalı işgalcilerin amacı aslında hiçbir zaman her 2 kıtada da refah medeniyet falan filan olmadı.
tek amaçları yerlileri kullanıp yeni toprakların zenginliğini sömürmekti. kızılderililer buna alet olmayınca avrupadan gelen halk nedeniyle kuzey amerika refaha ve medeniyete ulaştı.
bu fark ayrıca her iki kıtanın insanlarının fiziksel özelliklerinde de vardır.
kuzeydekiler genetik olarak sarışın açık tenli özelliğiyle avrupa kökenlidir

güneydekiler de daha bir esmerler sankim. kuzeyde o kadar esmer halk yok sanırım. meksikalılar bir nebze.

kurumların gelişmesi ve hukukun üstünlüğünün benimsenmesinde amerika kıtası yerlilerinin köleliği kabul edip etmemesinden daha çok ingiliz vs ispanya ve portekiz farkı olamaz mı?

ispanya ve portekiz katolik.

ingiltere ise protestan.

ingiltere coğrafi sebeplerle daha kıt kaynaklara sahip ve daha tasarruflu kullanmak zorunda.
bunun yanında protestan iş ahlakında çalışkanlık, disiplin ve tutumluluk öne çıkarılıyor.
ayrıca protestanlar katoliklere göre az olduklarından diğer inançlara daha toleranslı davranmışlar. bu da farklı grupların ingilizlerle birlikte hareket etmesini sağlamış.
katolikler ise nüfuslarının fazlalığının verdiği özgüvenle diğer inançlara karşı daha dışlayıcılar. (iber yarım adasında tekrar ele geçirdikten sonra müslüman ve yahudi bırakmadılar. )

kuzey amerika'yı (aslında abd ve kanada) ingiltere işgal etmişti ve burada ingiliz sistemi kuruldu.

güney amerika'yı(meksika ve tüm güney amerika) ise ispanya ve portekiz işgal etmişti.

bence ingilizler daha rasyonel politikalar uygulayarak başarılı oldular. rasyonel olmasalardı denizlerde ispanyol hakimiyetine karşı başarılı olamazlardı.

buna karşı argüman afrika kıtasında ingiliz sömürgeleri neden başarısız oldu olabilir. amerika ve avustralya kıtalarına avrupalılar yerleşirken afrika kıtasına avrupa'dan büyük nüfus göçü olmamış. bunun sebebi ayrıca tartışılmalı. afrika avrupalılar için vatan olmamış o yüzden amerika kıtası ile aynı kategoride değerlendirilmemeli.

biri disiplinli ve çalışkan kuzey avrupalılar tarafından kolonileşmiştir, diğeri tembel ve eğlenceli güney avrupalılar tarafından kolonileşmiştir.

guneyliler seftali, kuzeyliler ceviz gibidir.

guneyli birisi yolda gordugu insanlara gulumser, bir ortamda denk geldiginizde sizle konusur, size turta ikram eder, sizi botuyla balik tutmaya davet eder. fakat (nerdeyse) asla sizi kendi gercek kisiligini, hayata bakisini anlamanizi saglayacak kadar icine almaz.

kuzeyliler sert ve kustahtir. birakin yolda goz goze geldiginizde gulumsemeyi ayni asansorde hergun denk gelseniz bile bir merhaba dememe olasiligi yuksektir. sosyal ortamlarda oyle cok muhabbet etmezler kendi cevreleri disinda. fakat ayni ortamdaysaniz yavas yavas yakin arkadas olabilir, derin sohbetler yapabilirsiniz.

unutmadan not: guneyliler guneyli olduklarinin anlasilmasi icin surek y'all kullanir. bir de hep dolayli konusurlar; sanirim ipek bir atkiya ihtiyacim var dediginde dogum gunum icin bana ipek atki al demek istiyordur. cok degisik bir yemek nasil yaptin dediginde; elinin ayarini seveyim boyle yemek mi olur demek istiyordur.