17 binden fazla adadan oluşan dev ülke. bir yanında bali'nin plajları, diğer yanında yanardağlar. kalabalık, kaotik ama doğasıyla büyüleyici. hem dünyanın en büyük müslüman nüfusuna sahip, hem de tatilcilerin gözdesi.

başkanının birleşmiş milletlerde harika bir konuşma yaptığı ülke... muhteşem.

şuradan dinlenebilir.

yürü koca yürekli insan.

türkiye 'de çok az bilinen bir konudur endonezya'da 1965 sonrası yaşananlar. 30 eylül 1965'te sukarno'ya bağlı bir grup subay, birkaç generali öldürdü. bu olay sahte bayrak operasyonu ile “darbe girişimi” olarak sunuldu. hemen ardından general suharto, orduyu harekete geçirerek milyonlarca üyeye sahip endonezya komünist partisi (pki)'ni hedef aldı.

birkaç ay içinde 500.000–800.000 insan katledildi. katliam yalnızca pki kadrolarını değil, sıradan köylüleri, kadınları, çocukları da kapsadı. ingiliz ve amerikan diplomatlarının raporlarında “kan banyosu”, “toptan katliam” ifadeleri açıkça yer aldı.

batı'nın tutumu? seyirci kalmak değil, aktif teşvikti. ingiliz büyükelçisi gilchrist, 5 ekim 1965'te londra'ya “küçük bir çatışma, etkili değişim için ön koşuldur” diye rapor geçti. abd'li yetkililer “ordunun pki'yi yok etme arzusuna sempati duyuyoruz” diyerek generallere tam destek sözü verdi.

ingiltere ve abd, suharto'nun önünü açarken yalnızca diplomasiyle değil, propaganda savaşıyla da devredeydi. mi6, singapur'daki phoenix park üssünden haber ajanslarına ve radyolara “pki darbe hazırlıyor, sukarno yolsuz” şeklinde sahte haberler servis etti. amaç: ordunun katliamını meşrulaştırmaktı.

asıl hedef yalnızca ideoloji değildi; ekonomi ve kaynaklardı. sukarno'nun millileştirdiği ingiliz şirketleri, suharto rejimiyle geri alındı. endonezya imf ve dünya bankası'na geri çekildi. 1970'lerde bp, british gas ve britoil ülkeye girdi. ingiliz raporları, ülkeyi “yabancı yatırımcı için muazzam bir potansiyel” olarak tanımlıyordu.

sonuç: batı için mesele insani değil, stratejiktir: güneydoğu asya'daki kauçuk, krom, petrol kaynakları “yanlış ellere” geçmemeliydi. bu yüzden suharto'nun demir yumruğu, batı'nın “iyi generali” olarak 30 yılı aşkın süre iktidarda kaldı.

sonuç:
pki tasfiye edildi.
sukarno devrildi.
suharto rejimi, yüz binlerce canın kanıyla kuruldu.
endonezya, bağımsız kalkınma yolundan koparıldı, batı sermayesine entegre edildi.

1965–66 endonezya katliamı, soğuk savaş'ın gölgesinde işlenmiş en büyük insanlık suçlarından biridir. bugün hâlâ yeterince konuşulmayan bu trajedi, batı'nın “demokrasi” söyleminin ardındaki çıplak gerçeği gösterir: kaynak, çıkar, hegemonya ve sürekli savaş döngüsü.

ortalama gelirin 187 usd, parlamento üyelerinin 2.600 euro konut desteği aldığı, bunun dışında parlamenter maaşının 12.000 euro'yu bulduğu ülke.

1 usd = 16.583 endonezya rupisi.
yıllk enflasyon oranı = %2,65.

ülkenin ekonomisi büyümekle birlikte (2025 yılı için tahmini büyüme hızı %4,7) gelir dağılımı bozulmakta. zamanında ortalama bir ev bütçesinin %14'ü gıda harcamasına giderken bu oran bugün %27'yi geçmiş durumda.

mart 2025'de çıkarılan bir kanuna göre subaylar ordudan ayrılmadan ülkedeki 14 sivil kuruluşta görev alabilirler.

güneydoğu asya’da, 17.000’den fazla adadan oluşan devasa bir ada ülkesi; hem coğrafi çeşitliliği hem de kültürel zenginliğiyle dikkat çeker. bali’nin turkuaz plajlarından java’nın volkanik dağlarına, sumatra’nın yağmur ormanlarından borneo’nun vahşi yaşamına kadar pek çok farklı ekosisteme ev sahipliği yapar. dünyanın en kalabalık müslüman nüfusuna sahip ülkesi olarak dini ve kültürel çeşitliliğiyle öne çıkar. endonezya mutfağı, baharatları ve tropikal meyveleriyle meşhurdur; günlük yaşamda pazarlarda alışveriş yapmak, sokak yemeklerini denemek neredeyse bir ritüel gibidir. insanlar burayı, egzotik doğası, sıcak insanları ve adaların sunduğu farklı deneyimlerle özdeşleştirir.