kitabın ismi de turcarum moribus epitome olup türkçe diyaloglar latin alfabesinde rahatlıkla anlaşılabilmektedir.

adam^* arapça harflerle yazamadığı için latin harfleriyle yazmış yapabildiği kadar. şimdi ben ingilizce'yi arapça, rusça harflerle yazsam olduğu kadar, ne ifade ederse bu da sadece onu ifade ediyor. bir zamanlar latin harfleriyle türkçe yazıldığını, latin harfleri kullanıldığını değil.

osmanlıca türkçenin arap harfleriyle yazılmışından ibaret. günümüzde kullandığımızdan daha fazla arapça ve farsça kelime içeriyor ve arap harflerinin etkisi ile telaffuz biraz değişikmiş o kadar. zamanla birçoğunun yerini biraz halk ağzı, biraz devlet politikasıyla öztürkçe denilen kelimeler almış.

önyargılı davranılmasa okumanın, çözmenin zevkli olduğunun farkına varılır belki, yukardaki metinde gördüğümüz gibi. çünkü zaten bildiğimiz bir dil.

"arapça ve farsça'yı dilimizden atarsak hiçbir şey diyemeyiz. çünkü 'hiç' farsça, 'şey' de arapça'dır." demiş ismet özel

şukusunu verdiğim başlıktır. aslında (bkz: öğrenildiğinde ufku iki katına çıkaran şeyler) denen yere yazılması gerekirdi ama. ufkumu açmıştır gerçekten.

http://www.tarihikadim.com/…17/06/10/turkcenin-500/ detaylıca anlatılan olaydır.

--- spoiler ---

1526 tarihinde, mohaç savaşı'na kaybeden tarafta katılan hırvat bartholomeo georgieuiz savaşta osmanlılar'a esir düştü. tam 11 yıl esir olarak kaldıktan sonra esaretten kurtuldu. yaşadığı tecrübeleri dindaşlarına da anlatmak isteyen bartholomeo türkler hakkında bir eser yazdı; de turcarum morıbus (türklerin davranışları hakkında). eserinde türklerle ilgili birldiği her şeyi anlattı. elbette dilleri hakkında da bilgiler ve örnekler vermeyi unutmadı. öyle ki verdiği örnekler -muhtemelen farkında olmadan- türkçe'nin latin harfleri bilinen ilk yazılışıydı.
--- spoiler ---

içinde ilginç diyaloglar da geçiyor.

örnek:

handa gidertsen bre giaur ?
responsıo
chrifiani - stambola giderum tsultanum.
turca - ne issum var bu memleketten?
christianus - bezergenlik ederum, affendi, maslahatom var anadolda.
-------------------------------------------------------------
nereye gidersin bre gavur?
yanıt
hristiyan - istanbul'a giderim sultanım.
türk - ne işin var bu memlekette?
hristiyan - bezirganlık yaparım, efendi, maslahatım var anadolu'da.

edit: link.

türküyü cevirememis bir yazar barindirsa da yine de güzel bir yazidir.

bir iken beş on eyledim derdimi
yaradandan istemişem yardımı
terkeyledim zeminimi yurdumu
ne eyleyeyim yenemezûm gönlümü

(bkz: güneş dil teorisi)

kemalistlerin ülkeyi gavurlaştırma çalışmalarına daha 16. yy.da başladıklarını gördüğümüz başlık.

neredesin eeeeyy fesli katır :(((

"birechen bes on eiledum derdimi
ıaradandan ıftemisem iardumi
terch eiledum zahmanumi gurdumi
ne ileyim ieniemezun glanglumi

--- spoiler ---

"bir iken beş on eyledim derdimi
yaradandan istemişem yardımı
terk eyledim zamanımı yurdumu
ne eyleyim yenemedim aklımı"

--- spoiler ---

dönemin ağız özelliklerini göstermesi bakımından ayrıca mükemmeldir. "sana" kelimesinin kulağa gelişi "tsaa" diyerek ifade etmiş. sana'daki nazal n harfi neredeyse hiç okunmuyor. "sa'a" der gibi. bayağı bi irdelenmeli.

(bkz: bre giaur) söyleniş bakımından "bre gavur"a benzettim ama emin değilim.